افراد اوتیستیک دنیا را متفاوت‌تر از بقیه می‌بینند، می‌شنوند و حس می‌کنند؛ جهان ‌آنها با دیگران فرق دارد و لازم است مورد توجه خانواده باشند.

به گزارش روابط عمومی سازمان آموزش و پرورش استثنایی وقتی در فصل دوم برنامه عصر جدید پشت میز مدرسه‌ای که روی سن قرار داشت، نشست، کسی فکر هم نمی‌کرد که این دانش‌آموز آرام، نخبه باشد و تمام سالن را به وجد بیاورد.

مهران این توانایی را دارد که وقتی به شمسی، میلادی و قمری، تاریخی به وی گفته شود، روز آن را ذکر کند و قابلیت تبدیل تاریخ میلادی به قمری و شمسی و برعکس را دارد؛ او می‌تواند این تاریخ را در محدوده 15 تا 20 سال گذشته و آینده بگوید.

این دانش‌آموز به رغم این توانایی ولی به گفته والدینش تا پنج سالگی حرفی نمی‌زد و به غیر از یک کلمه «دادو» (آب می‌خواهم) هیچ حرف دیگری را به زبان نمی‌آورد چرا که مهران دارای اختلال اوتیسم است.

افراد اوتیستیک دنیا را متفاوت‌تر از بقیه می‌بینند، می‌شنوند و حس می‌کنند؛ جهان ‌آنها با دیگران فرق دارد؛ آنها حالتی از بی قراری دارند و به محیط اطراف بی‌توجهند. حواس پنجگانه اوتیست‌ها بسیار حساس‌تر از سایرین است. مثلا صدای ضعیف جارو یا هم‌زن برقی که برای دیگران یک صدای پس زمینه است، می‌تواند برای یک اوتیست 10 برابر قوی‌تر از صدای فردی باشد که با او گفت‌وگو می‌کند.

وقتی از اوتیسم نام برده می‌شود، خیلی از افراد با این اختلال آشنا نیستند و برداشت‌های متعددی از افراد طیق اوتیسم دارند؛ اختلال طیف اتیسم یک اختلال عصبی ـ رشدی است.

اختلال‌های عصبی ـ رشدی در اوایل دوره رشد شروع می‌شوند و اغلب قبل از اینکه کودک وارد دبستان شود با نقایص رشدی مشخص می‌شوند؛ اوتیسم اختلالی در عملکرد شخصی، اجتماعی، تحصیلی یا شغلی ایجاد می کنند.

ویژگی ضروری اختلال طیف اوتیسم شامل «اختلال مداوم در ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی» و «الگوهای رفتار، تمایلات، یا فعالیت‌های محدود و تکراری» است؛ این نشانه‌ها در اوایل کودکی وجود دارند و عملکرد روزانه را محدود یا مختل می­‌کنند.

سید جواد حسینی رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی با بیان اینکه اوتیسم اختلال پیچیده و چند وجهی رشد و شکل‌گیری سیستم عصبی‌ است، گفت: «اوتیسم اختلالی است که پردازش اطلاعات و ادراک را مختل می‌کند و بر شکل‌گیری تعامل اجتماعی، ارتباط‌‌گیری و رفتار‌های انسانی اثر می‌گذارد؛ علائم اوتیسم که تا پیش از سه‌سالگی آشکار می‌شوند در سه عرصه مناسبات اجتماعی با اطرافیان، شکل ارتباط‌ گیری و تکرار رفتارهای کلیشه‌ای و ماشینی قابل مشاهده است».

وی ادامه داد: «فقدان ارتباط چشمی با مخاطب، تکان دادن مکرر دست‌ها، بی‌قراری و اضطراب، ترس از صداها یا اشیاء، تأخیر در گفتار یا تکان دادن بدن در زمان نشستن و ایستادن از نشانه‌های عمومی اوتیسم هستند و اوتیسم از نظر چگونگی یا درجه‌ ابتلاء، شدت و ضعف دارد».

این سؤال پیش می‌آید که آیا کودکان طیف اوتیسم می‌توانند درس بخوانند؟ کودکان طیف اوتیسم سطح یک و دو تحت پوشش سازمان آموزش و پرورش استثنایی هستند یعنی از نظر ارزیابی عملکردی در سطحی هستند که توانایی آموزش و تحصیل آکادمیک را دارند؛ کودکان و دانش‌آموزانی که از نظر توانایی پایین‌تر از این حد هستند جهت دریافت خدمات ویژه به مراکز توانبخشی سازمان بهزیستی ارجاع داده می‌­شوند.

رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی در این خصوص با بیان اینکه اوتیسم بیماری نیست و درمان یا دارو ندارد اما توانبخشی و آموزش می‌تواند کمک بزرگی برای زندگی مستقل افراد اوتیستیک باشد، گفت: «سازمان آموزش و پرورش استثنایی از سال 1384 تاکنون با استفاده از آزمون‌های تخصصی اقدام به شناسایی، تشخیص جایدهی و ارائه خدمات آموزشی، توانبخشی و پرورشی به نوآموزان و دانش‌آموزان با طیف اوتیسم که توانایی یادگیری مفاهیم آکادمیک و مدرسه‌ای را دارند، کرده است».

رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی تصریح کرد: «در حال حاضر آموزش و پرورش استثنایی به 2 هزار و 524 نوآموز و دانش‌آموز طیف اوتیسم در مدارس ویژه و 222 نفر دانش‌آموز اوتیسم در طرح تلفیقی فراگیر خدمات آموزشی، پرورشی و توانبخشی ارائه می‌کند».

در حال حاضر مدرسه اوتیسم در کشور وجود دارد البته در تمام استان‌ها نیست ولی در این موارد دانش‌آموزان طیف اوتیسم در مدارس استثنایی یا عادی(طرح تلفیقی) تحصیلی می‌کنند؛ دهم آذر سال گذشته رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی در نشست خبری گفت: «در ۱۴ استان مدرسه اوتیسم نداریم؛ ۴۶ مدرسه اوتیسم و ۲۰۰ کلاس ضمیمه اوتیسم داریم؛ در ۱۵ استان تا پایان سال 98 با همکاری یونیسف و مرکز امور بین‌الملل قرار است یک مدرسه پذیرا را در زمینه اوتیسم مناسب‌سازی کنیم و تا پایان سال 99 در همه استان‌ها انجام می‌شود و همچنین قرار است استان‌ها سند کمی و کیفی اوتیسم را تنظیم کنند و بر اساس نیازهای‌شان اجرایی‌سازی کنند».

مهران مختاریان که در ابتدای گزارش به استعدادش اشاره کردیم هم در یک مدرسه استثنایی درس می‌خواند؛ او دانش‌آموز کلاس ششم ابتدایی آموزشگاه استثنایی باغچه بان از روستاهای شهرستان مریوان کردستان است و روز حضور در برنامه عصر جدید هم با معلم و پدرش حضور پیدا کرد.

در دنیا نیز به افراد طیف اوتیسم توجه شده است؛ از سال ۲۰۰۸ سازمان ملل دوم آوریل را روز جهانی آگاه‌سازی درباره اوتیسم نامیده است و در این سال، مجمع عمومی سازمان با تصویب یک قطعنامه، از جامعه جهانی خواست برای افزایش آگاهی مردم درباره اوتیسم تلاش کنند؛ مهم‌ترین هدف این نام‌گذاری، آشنایی با مشکلات افراد دارای اوتیسم و دعوت افکار عمومی به همیاری در فرایند رشد و هم پیوندی آنها با جامعه است.

شعار جهانی روز اوتیسم در سال 2020  «انتقال به بزرگسالی» است؛ سازمان آموزش و پرورش استثنایی از سال 1390 توجه به انتقال به بزرگسالی دانش آموزان با اختلال طیف اوتیسم را در دستور کار خود قرار داده است.

اما آموزش و پرورش برای این گروه از دانش‌آموزان چه اقداماتی انجام داده است؛ رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی با تأکید بر نقش موثر سه ضلع مثلث نیروی انسانی، دانش‌آموزان و والدین در آموزش و پرورش دانش آموزان با نیازهای ویژه گفت: «برگزاری دوره‌های ضمن خدمت کشوری ویژه مدیران، معلمان، نیروهای توانبخشی و مشاوران در خصوص آشنایی با اوتیسم، موجب ارتقای کیفیت خدمات ارائه شده به این گروه از نوآموزان و دانش‌آموزان شده است».

وی افزود: «استفاده از نظرات متخصصین حوزه اوتیسم در قالب طرح رصد و کاربست مطالعات ملی و بین‌المللی و برگزاری نشست‌های تخصصی با وزاتخانه‌ها، دانشگاه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد مرتبط با اوتیسم از دیگر برنامه‌های سازمان آموزش و پرورش استثنایی است که اجرایی شده است».

 حسینی با اشاره به اقدامات دیگر سازمان در راستای توجه به ضلع دوم آموزش یعنی دانش‌آموزان اوتیسم، خاطرنشان کرد: «در سال گذشته 9 جلد کتاب مهارت آموزی تصویری با تأکید بر مهارت‌های خودیاری، ارتباطی و تعاملی دانش‌آموزان با طیف اوتیسم تدوین و وارد چرخه آموزش این دانش‌آموزان شده است؛ این دانش آموزان در صورت داشتن توانایی ارتباطی و تعاملی مناسب قادر خواهند بود در 36 رشته مهارتی دانش آموزان با نیازهای ویژه نیز ادامه تحصیل دهند».

وی تصریح کرد: «در سال گذشته پودمان رشته موسیقی برای دانش‌آموزان بااختلال طیف اوتیسم در دوره دوم متوسطه حرفه‌ای تدوین شده است که پس از تصویب این پودمان در شورای عالی آموزش و پرورش از مهر 1400 در مدارسی که شرایط لازم را داشته باشند اجرا خواهد شد؛ از دیگر برنامه‌های در دست اقدام سازمان، الگوسازی مدرسه انطباقی دانش‌آموزان با اختلال طیف اوتیسم، الگو سازی مدارس انطباقی پذیرای ویژه دانش آموزان تلفیقی فراگیر به ویژه دانش‌آموزان طیف اوتیسم و تدوین بسته مداخله طلایی و بهنگام است».

رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی با اشاره به نقش ضلع سوم مثلث آموزش یعنی والدین افزود: «ایجادپارلمان مشورتی اولیای دانش‌آموزان با نیازهای ویژه در راستای بهره‌گیری از نظرات آنان و رونمایی از 5 عنوان کتاب راهنمای والدین دارای دانش آموز اوتیسم در فروردین 99 از اقدامات صورت گرفته است؛ این کتاب‌ها شامل آﺷﻧﺎﯾﯽ ﺑﺎ اوتیسم، رفتن ﺑه آرایشگاه، ﻋوض ﮐردن ﻣﻧزل، رفتن به ﻣطب ﭘزﺷﮏ و نحوه ﺑرﺧورد ﺑﺎ ﭼﺎﻟش‌های رفتاری ﻣﻌﻣول در ﮐودﮐﺎن ﺑﺎاﺧﺗﻼل طیف اوتیسم است».

آمار دقیقی از تعداد افراد دارای اختلالات اوتیسم با تفکیک پراکندگی در تک‌تک کشورهای جهان موجود نیست اما تحقیقات کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا نشان می‌دهد که در هر ۱۰۰۰ تولد، 6 الی 7 مورد طیف اوتیسم وجود دارد.