تاریخچه
اولین تلاش‌ها در زمینه آموزش و پرورش استثنایی در حدود یک صد سال قبل در ایران انجام شد، نخستین فعالیت‌ها در بخش آموزش و پرورش نابینایان از سال 1299 هجری شمسی توسط شخصی به نام ارنست کریستوفر اهل کشور آلمان در شهر تبریز با جذب 5 دانش آموز آغاز گردید.
در گروه کودکان آسیب دیده شنوایی مرحوم باغچه بان در شهر تبریز در سال1303 اولین گام را با تاسیس مدرسه ناشنوایان در جهت تعلیم و تربیت ناشنوایان برداشت. و در زمینـه آموزش کودکان آسیب دیده شنوایـی و بینایی افرادی هم چون ذبیح بهروز و دکتر محمدخزائـلی نیـز نقش مـوثر و مهمـی داشتـه‌انـد. هم چنیـن آمـوزش و پرورش کودکـان کم توان ذهنی بـه شـکل آمـوزشگاهی از سـال 1329 در تـهران به صورت داوطلبانه و در بخش غیر دولتی آغاز شد.
در سال 1347 در وزارت آموزش و پرورش " دفتر آموزش کودکان و دانش آموزان استثنایی" تشکیل شد و این بخش فعالیت خود را در قالب مدارس استثنایی و کلاس‌های خاص به شکل دولتی و رسمی آغاز کرد. بعد از انقلاب اسلامی کلیه مدارس ناشنوایان استان تهران تحت عنوان مدارس باغچه بان، زیر پوشش اداری، مالی و آموزشی مجتمع آموزشی ناشنوایان باغچه بان قرار گرفت. هم چنین مجتمع نابینایان شهید محبی با بودجه مستقل، اداره‌ی مدارس نابینایان شهر تهران را به عهده گرفت. این دو مجتمع ( ناشنوایان و نابینایان) با تاسیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی در سال 1370 به فعالیت خود ادامه دادند.
تـوجه وسیع و همه جـانبه نـظام جمهوری اسـلامی ایران به آمـوزش و پرورش کودکان استثنایی سبـب شـد تا بـا تصویب قانونی در مجلس شورای اسلامی، سـازمانی وابستـه بـه وزارت آمـوزش و پـرورش تحت عنـوان " سـازمان آمـوزش و پـرورش استثنایی" در سال 1370 تاسیس و با ابعادی وسیع‌تر، اهداف و وظایف بیشتر، گروه‌های بیشتری از کودکان و دانش آموزان استثنایی را تحت پوشش قرار دهد.
ماموریتی که امروزه سازمان آموزش وپرورش استثنایی بر عهده دارد تاکید بر فراگیرسازی و تـوسعه آمـوزش بـرای همه و بـه رسمیـت شنـاختن حقـوق دانش آموزان معلول برای برخورداری از فرصت های آموزشی برابر با سایر کودکان در نظام آموزش همگانی است.
قانون تشکیل سازمان آموزش و پرورش استثنایی
ماده واحده:
با توجه به اهمیت و ویژگی های توان بخشی تعلیم و تربیت کودکان و دانش آموزان استثنایی اعم از آسیب دیده شنوایی ، آسیب دیده بینایی، معلول جسمی – حرکتی، کم توان ذهنی، اختلال های رفتاری – هیجانی، و چند معلولیتی به موجب این قانون موسسه دولتی به نام " سازمان آموزش و پرورش استثنایی" وابسته به وزارت آموزش و پرورش تشکیل می شود. رئیس سازمان معاون وزیر خواهد بود.
اساسنامه سازمان آموزش و پرورش استثنایی پس از تصـویب مجلس شـورای اسـلامـی و طـی مـراحل قـانـونی در تــاریخ 27 شهـریـور 1370 از ســـوی رئیس جمهور بـرای اجـرا به وزارت آمـوزش و پـرورش ابـلاغ و سازمـان آمـوزش و پرورش استثنایی در ششم بهمن ماه 1370 افتتاح و رسما آغاز به کار کرد.