به گزارش روابط عمومی سازمان آموزش و پرورش استثنایی دکتر سید جواد حسینی در این مراسم به تشریح بازگشایی مدارس و شروع سال تحصیلی در زیست بوم کرونا پرداخت.

متن کامل سخنان دکتر سید جواد حسینی به شرح ذیل می باشد.

بسم الله الرحمن الرحیم

آغاز سال تحصیلی 1399 را به همه دانش آموزان ، معلمان، مدیران و اولیاء محترم تبریک و تهنیت عرض می کنم

شروع سال تحصیلی جدید از چند مشخصه برخوردار است:

اولین موضوع این است که پانزده روز زودتر از سنوات گذشته آغاز می شود و علت عمده آن، مدت طولانی توقف آموزش در بستر مدرسه به واسطه شیوع ویروس کرونا بود که بیش از یک میلیارد دانش آموز دنیا، طولانی ترین وقفه در آموزش مدرسه ای را شاهد بودند و این فرآیند زودتر آغاز شد تا در 15 روز تا اول مهر معلمان علاوه بر تدریس محتواهای جدید، فرصتی را برای مرور محتواهای دروس  سال گذشته که امکان آموزش حضوری مدرسه ای برای آن فراهم نبود داشته باشند و از یادگیری دانش آموزان اطمینان حاصل کنند.

دومین موضوع ایناست که چند سالی است که آغاز سال تحصیلی با عاشورا و تاسوعای حسینی همزمانی یافته است که این همزمانی هم ظرفیت مهمی است که جهت گیری نظام تعلیم و تربیت را هم راستا و هم آمیخته مدرسه کربلا  و عاشورا نماید. مدرسه ای که معلم بزرگ آن سرور و سالار شهیدان و یاران باوفایش با نگاهی تمام ساحتی به همه عرصه های دانشی، روشی، منشی و بینشی  مدرسه ای تما ساحتی  را در این حادثه بزرگ به ویژه، در روزهای تاسوعا و عاشورا و در سرزمین پرخون نینوا به نمایش گذارند و به همه نسلها در همه عصرها و ارض ها آموختند که « انّ الْحسین مصباح الْهدی و سفینه الْنجاه» و مدارس با تأسی و جهت گیری از این حادثه بزرگ و پرظرفیت تربیتی باید بیش از پیش در حوزه های شناختی و معرفت  شناسانه و ایمانی ، احساسی، عاطفی و به ویژه در قلمرو عمل حسینی شوند.

سومین موضوع؛ سال جدید تحصیلی پرتاب شدن جامعه جدید جهانی و از جمله کشور عزیزمان ایران به زیست بوم کرونا بود. هیچ پدیده ای در قرن اخیر به میزانی که کرونا جهان را با مسئله و چالش روبرو ساخت و تغییرات عمده و همه جانبه و سریع را در عرصه های مختلف به جامعه تحمیل کرد و  حتی علم و دانش بشری را با چالش جدی مواجه ساخت،  مواجه نساخته بود.

کرونا عرصه های اقتصاد، اشتغال و روابط اجتماعی وخانوادگی و خصوصاً سلامت و همچنین آموزش را نیز با چالش و وضعیت جدیدی روبرو ساخت و طولانی ترین وقفه آموزش را به نظام مدرسه ای تحمیل کرد و البته فرصت های بیشماری را نیز فراروی تعلیم و تربیت قرار داد

چهارمین موضوع در خصوص سال تحصیلی این است که شروع سال تحصیلی جدید  به آخرین شروع سال تحصیلی قرن و نیز آخرین سال دولت« تدبیر و امید« مربوط می شود.

ما در شروع سال تحصیلی جدید باید دو موضوع اساسی را مورد سؤال و توجه جدی قرار دهیم

اول اینکه جایگاه و رسالت و نقش خود در مسیر تعلیم و تربیت را به شکل جدی مرور نماییم.

دوم اینکه  به مرور و تبیین جایگاه آموزش و پرورش در عصر زیست بوم کرونا و اصول و استلزامات این شرایط در حوزه آموزش و پرورش بپردازیم

اما در خصوص درک جایگاه مقام تعلیم و تربیت  به ویژه نقش معلمان در این حوزه باید تأکید نمایم که به طور قطعی و حتمی بین نظام یاددهی- یادگیری و سطح رشد وتوسعه جامعه، همبستگی   مستقیم و بالایی وجود دارد. ساماندهی مطلوب و کیفی جامعه یعنی ساماندهی مطلوب جامعه ای برخوردار، سالم و توسعه یافته و  جریان ساماندهی یادگیری در مدرسه که دهخدا آن را شوقستان نامیده است، محقق می گردد.

بنابراین مدرسه است که هویت سازی، سالم سازی و توسعه آفرینی جامعه را محقق می سازد و تراز هیچ جامعه ای از تراز مدارس آن جامعه بالاتر نخواهد رفت مدرسه است که رسالت اصلی نظام تعلیم و تربیت یعنی ساختن انسانهایی شایسته را محقق می سازد و مهمترین عنصر مدرسه ای مانا، کیفی و استاندارد به منابع انسانی قدرت رهبری و مدیریت و معلمین آن مربوط است به گونه ای که در سند تحول بنیادین از راهکارهای ارائه شده به منظور تعلیم و تربیت استاندارد66 درصد راهکارها به رهبری و مدیریت و معلمان مربوط است و به فرمایش مقام عالی وزارت اگر شغل و رسالتی مهمتر از معلمی که کارش ساختن انسان شایسته است وجود می داشت، خداوند بزرگ حتماً پیامبرانش را با آن عنوان شغلی مبعوث می کرد اما خداوند پیامبران را مبعوث کرد و به این واسطه بر انسان منت نهاد و آنها را به کسوت معلمی گمارد تا کار تعلیم و تربیت را در جامعه به درستی    محقق سازند«و یزکیهم و یعلّمهم الْکتاب والْحکمه» بنابراین این رسالت بزرگ را باید قدر بدانیم و در جهت ایفای اهداف رسالت تعلیم و تربیت همه ظرفیت ها و توان خود را برای ساختن نسلی بالنده به کار گیریم

دومین نکته ای که در سال جدید تحصیلی باید بر آن تمرکز یابیم، درک موقعیتی است که درآن قرار گرفته ایم یعنی زیست بوم کرونا.

 همانطور که اشاره کردم ما به زیست بوم کرونا پرتاب شده ایم و زیست بومی مبهم و پیچیده غیرقابل پیش بینی همراه با تغییرات سریع، همه جانبه و عمیق و غیرقابل پیش بینی.

 چنین وضعیتی شرایط تغییر خاصی را برای جامعه پیش می آورد که در علوم اجتماعی به جامعه طوفانی شهرت دارد و به ویژه هنگامی که این تغییرات غیرقابل پیش بینی و همه بعدی هستند، همه با نگرانی و اضطراب فراگیر مواجه می شوند که اصطلاحاً جامعه سوگ را رقم می زنند بنابراین به درستی در حوزه آموزش و پرورش چنین وضعیتی را آموزش در بحران یا آموزش در دوره بحران نام نهاده اند لذا در چنین وضعیتی ما فقط با تغییر شیوه های آموزش یا آموزش مجازی و آموزش از راه دور، تنها مواجه نیستیم بلکه با نگرانی های ملی جامعه و حساسیت ها و اضطراب های خاص هم روبرو هستیم ؛ آموزش ها فردی می شود، محیط های فردی شده آموزش، آموزش خانگی، آموزش تکنولوژی، خودراهبری در آموزش و در نتیجه رشد فردیت، کاهش تعاملات اجتماعی، عدم استقرار کامل نظام مدرسه، تغییرات سریع و مبهم از مهم ویژگی های خاص عصر کرونا است که باید با دقت مورد توجه قرار گیرد.

مخاطرات دیگر این وضعیت، پیشی گرفتن آموزش و پرورش و نادیده انگاشتن تعلیم و تربیت تمام ساحتی است که باید اقتضائات این شرایط را به طور جامع دید و چالش های آن را به حداقل و فرصت های آن را حداکثری ساخت بدین منظور در سال جدید و در نظام تعلیم و تربیت 8 اصل و 6 استلزام را باید مد نظر قرار داد.

اصول حاکم بر مدیریت آموزش و پرورش در زیست بوم کرونا

1 – اصل تداوم آموزش:

گرچه کرونا سلامت جامعه را به شدت در معرض تهدید قرار داده است و به نظر می رسد به زودی هم قابل کنترل و از بین رفتن نیست اما باید تعاملات اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و از جمله آموزش مسیر خود در زیست با این پدیده را بیابند. آموزش و پرورش نمی تواند در درازمدت منابع عظیم 15 میلیونی دانش آموزان را که در فرآیند آموزشی  و تربیتی باید تبدیل به سرمایه های انسانی نماید متوقف کند بنابراین در هر شرایطی جریان تعلیم و تربیت استمرار خواهد داشت گرچه ممکن است در شرایطی دانش آموزان در مدرسه حضور نداشته باشند ولی جریان یاددهی – یادگیری از طرق دیگر استمرار خواهد یافت

2- اصل پوشش همگانی و حداکثری:

در زیست بوم جدید باید با اتخاذ روش های متنوع همه دانش آموزان را تحت پوشش نظام یاددهی – یادگیری قرار داده و پوشش تحصیلی را به آرمان 100 درصد نزدیک کرد. این هدف با نگاه جامع و منعطف نسبت به شرایط جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی دانش آموزان امکان پذیر خواهد بود.

آموزش حضوری و گروهی در مدرسه، آموزش های انفرادی مدرسه محور، منزل محور، آموزش های مجازی و دیجیتالی، آموزش خودآموز خودراهبر با بسته های یادگیری حتی آموزش های بیمارستان و مؤسسه محور و روش های دیگر آموزشی با جامعیت، کیفیت و انعطاف و فرگیری می تواند دراین شرایط دشوار پوشش همگانی و حداکثری دانش آموزان در فرآیند تعلیم و تربیت را فراهم سازند.

3 – اصل عدالت آموزشی:

علاوه بر پوشش تحصیلی حداکثری و همگانی تمرکز و توجه به عدالت آموزشی موضوع مهمی است که از اهداف اصلی سند تحول بنیادین نیز می باشد ما در جامعه ایران هم اکنون صد منطقه آموزشی داریم که جزو مناطق محروم هستند که توجه به این مناطق باید از ابعاد گونگون مورد توجه قرار گیرد.

اولین گام در راستای عدالت آموزشی همان اصل پوشش تحصیلی همگانی است که به هر مقدار کاملتر محقق شود عدالت آموزشی هم بیشتر تحقق می یابد اما و در عین حال در سه قلمرو دیگر باید به موضوع عدالت آموزشی توجه نشان دهیم:

- محور اول: عدالت سرزمینی و جغرافیایی است، استقرار تعادل های منطقه ای از منظر آموزش و پرورش و توجه به همه مناطق به ویژه مناطق محروم، مرزی، روستایی و عشایری، حواشی شهرها و مناطق نابرخوردار و کم برخوردار مؤلفه های مهمی برای استقرار عدالت آموزشی محسوب می گردد. علاوه بر آن محور دوم، کیفیت بخشی به همه مدارس و جلوگیری از فاصله طبقاتی و مدرسه ای است  خصوصاً بیش از 90 درصد  مدارس، مدارس دولتی هستند و کیفیت بخشی به این مدارس در کنار مدارس خاص،توجه به مدارس لازم التوجه در کنار مدارس قابل توجه، تمرکز بر استان ها، مناطق، مدارس و دانش آموزان لازم التوجه از دیگر مؤلفه های عدالت آموزشی است که به شکل جدی باید مورد توجه قرار گیرند؛ موضوعی که مقام معظم رهبری در سخنان اخیرشان در اجلاس  مدیران آموزش و پرورش به آن اشاره و تأکید فرمودند

- سومین محوری که در حوزه عدالت آموزشی به ویژه در زیست بوم کرونا به آن باید توجه خاص نمود عدالت مجازی، الکترونیکی و دیجیتالی است. متأسفانه نابرابری اقتصادی اجتماعی در جامعه وجود دارد و این نابرابری در سطوح بین المللی بین کشورها و در سطوح ملی، بین استان ها و شهرستانها و مناطق و در سطوح منطقه ای بین خانواده ها شکل گرفته است.

قرن معاصر با گسترش تکنولوژی و ایجاد دنیای مجازی و دیجیتالی در کنار دنیای واقعی و رئالیسم و آرمانی و ایده آلیسم، این واقعیت شکل گرفت که وجود این دنیای دیجیتالی فرصت جدیدی برای کاهش نابرابری ها در تمام سطوح فراهم آورده اما دیری نپایید که مجدداً در کنار نابرابری های واقعی در دنیای رئال نابرابری های دیجیتالی رخ نمودند و نوع  جدیدی از شکاف های طبقاتی را هم در سطح بین الملل و هم در سطح ملی و منطقه ای به وجود آورد.

 این مسئله در زیست بوم کرونا و در عرصه آموزش و پرورش ممکن است نا برابری های آموزشی را دامن زند توجه جدی به گسترش شبکه ملی اطلاعات در همه مناطق و استقرار وسایل ارتباطی لازم، فرصت جدیدی برای گسترش عدالت آموزشی و جلوگیری از عمق فاصله های طبقاتی را در عرصه  آموزش و پرورش رقم خواهد زد که به شکل جدی نظام تعلیم و تربیت و دولت و مردم باید به آن توجه نشان دهند و ونظام آموزش و پرورش را در این خصوص یاری رسانند این موضوع مهمی است در سخنان رهبر انقلاب در اجلاس34 مورد تأکید و توجه فرار گرفت و مسئولین و برنامه ریزان را باین مهم تذکر دادند

4 – اصل جهارم انعطاف پذیری و آموزش های ترکیبی و متنوع، مقوم و مکمل

 زیست بوم جدید درهمه عرصه های زندگی و از جمله آموزش ما را به سمت روش های متنوع و جدیدی از جریان آموزش و پرورش به پیش خواهد برد، ما دیگر قادر نخواهیم بود با یک مدل نظام تعلیم و تربیت را مدیریت کنیم اگرچه اصل قطعی و حتمی بر آموزش های حضوری و مدرسه ای است و هیچ نوع مدل آموزشی جای آموزش های حضوری و کلاسی ویادگیری چهره به چهره را نخواهد گرفت و حتی در شرایط کرونا با توجه به اینکه یک ونیم درصد مدارس ما زیر صد نفر و سی وسه درصد زیر 50 نفر دانش آموز دارند و در بسیاری دیگر از مناطق نیز با زوج و فرد کردن و گروه بندی دانش آموزان این امر دور از دسترس نیست.

 اما در عین حال هم به عنوان عدم تعطیلی آموزش در شرایطی که امکان حضور در مدرسه وجود نداردو هم به عنوان مدل های مقوم و مکمل آموزش و نیز در دسترس بودن، قابلیت تکرار و سرعت و دقت در نظام تعلیم و تربیت، مدرسه تلویزیونی، مدرسه خانگی آموزش انفرادی شده، محیط های فردی آموزش، ارسال درس نامه ها، آموزش های منزل محور، آموزش های انفرادی مؤسسه محور، بیمارستان محور، مدرسه محور، تنوع در شیوه های آموزشی و روی آوردن بیشتر به آموزش های فرد محور، استفاده بیشتر از تکنولوژی و فناوری های نوین و در نهایت تهیه اطلس یادگیری که در آن مدل ها و روش های متعدد و شیوه های جدید ارائه تکلیف، ارتباط مجازی، آزمون های برخط و الکترونیکی آموزش های خانواده محور باید مورد توجه قرار گیرند.

برای تحقق این امر نظام تعلیم و تربیت از ستاد تا استان و از استان نا مناطق و نواحی و مدارس باید اولاً آمادگی اجرای این شیوه های متنوع را داشته باشند و ثانیاً امکان انتقال از یک شرایط به شرایط دیگر را، یک وضعیت به وضعیت دیگر را با نگاه پسابرنامه ریزی و محوریت دادن به تکنیک پابرجا و سناریو محور را دارا باشد

5 – اصل پنجم کاهش تمرکز، مشارت منطقه، مدرسه و خانواده محورانه:

نظام پهن پیکر  و عریض و طویل آموزش و پرورش همواره از تمرکز و تصلب رنج برده و می برد و همیشه آرمان همه مدیران آن بوده است که از این پیکر پهن متمرکز، تمرکز و تصلب زدایی نمایند و اختیارات بیشتری به استان ها، مناطق و به ویژه به مدارس بدهند مخصوصاً نقش مدرسه را برجسته تر نمایند، اما هیچگاه آنگونه که شایسته و بایسته است این مهم محقق نگردیده است.

 یکی از فرصت هایی که زیست بوم کرونا ایجاد کرده است امکان تحقق مشارکت و تفویض اختیار مدرسه، منطقه و خانواده محورانه است در این راستا هم مسئولیتن در ستاد آموزش و پرورش باید اختیار بیشتری به استانها و مناطق بدهندو هم به ویژه دو مکان اصلی تعلیم و تربیت یعنی خانواده و مدرسه از نقش بالاتری برخوردار شوند. شورای مدرسه و مدیران آموزشگاهی باید برای هر مدرسه در چارچوب های کلی طرح مشخصی برای مدرسه طراحی کنند و بسیاری از تصمیمات مطابق با شرایط و اقتضائات جدید اتخاذ نمایند از سوی دیگر امروز فرصت جدیدی شکل گرفته است که خانواده ها به عنوان شرکای استراتژیک آموزش و پرورش مشارکت بیشتری در مدرسه و تعلیم و تربیت فرزندان ایفا نمایند و لذا از یک سو ارتباط بیشتر مدرسه وخانواده و از سوی دیگز، اختیارات بیشتر مدرسه و خانواده و نهایتا توانمند سازی این دو برای ترسیم  قدرت باید محقق شود .

 در شزایط جدید خانواده ها باید به عنوان معلم  حرفه ای دوم یا دستیار معلم در امر تعلیم و تربیت فرزندان نقش ایفا نمایند .

6- اصل مدرسه محور بودن جریان تعلیم و تربیت :

مدرسه در تمام شرایط باز خواهد بود کادر مدرسه در مدرسه حضور خواهند داشت و با همراهی معلمین 5  جریان یادهی یادگیری  را جاری و ساری خواهند ساخت و مدرسه در شرایط کرونا نیز کانون مدیریت و هدایت امر تعلیم و تربیت خواهد بود.

حتی اولویت آن است که معلمین در شرایطی که دانش آموزان امکان حضور در مدرسه را ندارند از طریق مدرسه آموزش های مجازی خود را تحقق بخشند تا از این طریق امکان انسجام بخشی، نظارت مستمر و ساماندهی امر تعلیم و تربیت بهتر محقق گردد.

7 – اصل تحول محوری مبتنی برسند تحول بنیادین :

نظام آموزش و پرورش به شکل مستمر مبتنی بر آموزه های سند تحول بنیادین باید تحولات از نوع بنیادین را وجه همت خود گرداند به همین منظور برای سال 99 ، 25 بسته تحولی تصویب گردیده است که این بسته ها با رویکرد نوآوری ، شوق انگیزی ، مشارکت جویی ، تحقق پذیری، مدرسه محوری و  با آموزه های سند تحول بنیادین طراحی و تدوین شده و  همه سعی ما بر اجرای بهینه آن در سال 99 تمرکز خواهد یافت .

8 – اصل سلامت محوری :

همه جریان های اقتصادی ، اجتماعی ؛ دینی و آموزشی در جامعه با اصل قراردادن سلامت باید محقق گردد. این موضوع در خصوص آموزش و پرورش نیز جاری خواهد بود  و به ویژه که یکی از ساحت های مهم تعلیم و تربیت ساحت  سلامت و تربیت بدنی است لذا تعلیم و تربیت با رعایت تمام پروتکل های بهداشتی و با رعایت سلامت دانش آموزان استمرار خواهد یافت .

استلزامات برای تحقق اصول 8 گانه

برای تحقق این اصول 8 گانه استلزاماتی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد تا امکان اجرایی سازی این اصول در زیست بوم کرونا در نظام تعلیم وتربیت محقق شود

مهمترین استلزامات عبارتند از :

1.استقرار وایجاد شبکه ارتباطی قوی ازستاد تا استان  ومنطقه وخصوصا مدرسه وخانواده در نهایت  معلم ودانش آموز واولیاء

2.رشد فرهنگ گفتگو ومسئولیت پذیری بین مدیران ، معلمان ، اولیاء وخانواده وجامعه ودولت

3.توانمند سازی خانواده ها ومعلمان ومدیران ( 96 ساعت آموزش به همه مدیران در سال جدید در نظر گرفته شده است )

4. توجه به اصل غافلگیری در مدیریت تعلیم وتربیت وتوجه به اصل واکنش سریع

5. نظارت هوشمند ومستمر برجریان یاددهی – یادگیری

6.افزایش سرمایه اجتماعی آموزش وپرورش وتوان انگیزه بخشی به فعالیتهای معلمین ومدیران